Սկլերոզի ցրվածություն Էմին Գալալիի մտորումները

Այո, ճիշտ այդպես՝ ոչ թե ցրված սկլերոզ, այլ սկլերոզի ցրվածություն:

Զննելով սոցցանցերում հայ հարևանների մեկնաբանությունները՝ ինձ բռնեցի այն մտքի վրա, որ նրանց մի մասը, և հատկապես նրանք, ովքեր ապրում են տարածաշրջանից հեռու, տեղյակ չեն Ղարաբաղում տեղի ունեցող իրադարձությունների իսկական պատճառների մասին։ Ես հակված չեմ միամտորեն ենթադրել, որ հայերի արտառոց վարմունքները բխում են բացառապես իրականությունը չհասկանալուց: Սակայն եկեք փորձենք հարցին նայել մի փոքր ոչ ստանդարտ։

Հայաստանի երիտասարդությունը, այո և միջին տարիքի շատ մարդիկ մեծ մասամբ չեն լսել մեր երկրի օկուպացված տարածքների ու հողերի այրման և տարրական ավազակության մարտավարությամբ առաջացած վիթխարի ավերվածությունների մասին։ Նրանց չեն պատմել իրենց հայրենակիցների վայրագությունների և ադրբեջանցի խաղաղ բնակիչների զանգվածային կոտորածների մասին։ Նրանք տեղյակ չեն հայկական օկուպացիոն ուժերի դուրս բերումը պահանջող ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձեւերին։ Ոչ ոք նրանց երբեք չի պատմել Ղարաբաղում իրենց հարազատ օջախները հարկադրաբար լքած 800.000 ադրբեջանցիների ողբերգության մասին: Հայկական ագիտպրոմը սնուցում էր իրադարձությունների այլ վարկածներին՝ անտեսելով օկուպացված տարածքները միջազգային իրավունքի համաձայն Ադրբեջանին պատկանելու փաստը։ «Հինագույնների» գլուխներն էին մտցնում «արցախի փոքրիկ հպարտ ժողովրդի» մասին, ովքեր ապստամբել են արյունարբու «թուրքերի» (ադրբեջանական տարբերակով) դեմ, ովքեր փորձել են «բնաջնջել ազատասեր հայերին»։ Նույնիսկ «թերծնված» կազմավորման գոյություն չունենալու փաստը նրբորեն շրջանցել են՝ այն ներկայացնելով որպես համաշխարհային պետականության բնօրրան ընդհանրապես, և հայկականը՝ մասնավորապես։

Ղարաբաղը լքած իրենց հայրենակիցների համար աստղերին վիշտ թափած շատ հայեր ոչինչ չունեն պատասխանելու այն հարցին, թե արդյո՞ք նրանք երբևէ մտածել են ադրբեջանցիների ցավի ու տառապանքի մասին, որոնք ստիպված են եղել ոչ թե հեռանալ, այլ փախչել անհամեմատ ավելի շատ ողբերգական հանգամանքներում։ Երևանում տխուր նստած, հայացքը դեպի հեռու հառած հայ երեխաների ու ծերերի տխուր (իսկ նրանք տխուր են, ո՞վ կարող է վիճել՝ մենք բոլորս էլ մարդ ենք) լուսանկարները հայերի և «հայասերների» համար մարդկային սարսափի գագաթնակետ է։ Այդ մարդիկ երբեք չեն տեսել, և չեն ցանկացել տեսնել ադրբեջանցի խաղաղ բնակիչների ծվատված մարմիններն ու մեր փախստականների ամբոխը, որոնք ոչ թե Ադրբեջանի քաղաքացիների անձնագրերով ապրելու դժկամության պատճառով դուրս գալու համար սպասել են ժամեր տևած խցանումների մեջ, այլ թափառել են ձյունածածկ լեռնանցքներով, փրկվելով հայ ավազակներից։

Միտքս է գալիս 2020 թվականին հայ գաղափարախոսների կողմից հորինված մի աղերսանք-արտահայտություն։ Այն ասում է, որ «արցախը ծանր վիրավոր է, բայց ողջ է»։ Դիահերձելու ժամանակն է. «հիվանդը» ոչ թե ավելի շուտ մահացել է, քան կենդանի է, այլ անհույս, կամ հուսալիորեն, այսինքն անդառնալիորեն՝ մահացած է: Էլի ինչ որ բան են գրել «Հայաստանը համաձայնվել է տարածքային զիջումների»։ Հա՜։ Կփորձեր չհամաձայնվել «միացումականների» գարշահոտ շնչով 30 տարի պղծված ադրբեջանական հողի մեջ հայկական ադամախնձորը դրոշմած ադրբեջանական ասկերի սապոգի հետ։

Ինչպես իրավացիորեն նշվել է՝ ի պատասխան այս տարի հայերը ընտրել են. «հեռանալ, թե մնալ» հերթական արցունքոտ հիստերիային ռեպլիկայում։ 90-ականների ադրբեջանցիների ընտրությունը շատ ավելի տխուր էր. «փախչել, թե զոհվել»: Որոշ հայեր փորձում են դիմել 20-րդ դարասկզբի իրադարձություններին՝ ձգտելով 90-ականների վայրագությունների մեր մեղադրանքները կասեցնել «ցեղասպանության» մղձավանջներով։ Պարտվողական տրամաբանություն։ Կարելի է մինչև կապտանալը վիճել, թե Թուրքիայում ավելի քան հարյուր տարի առաջ ինչ է տեղի ունեցել և ինչ տեղի չի ունեցել: Մեր կարծիքը բոլորին հայտնի է։ Բայց արդյո՞ք սա նշանակում է, որ հայկական տրամաբանությունը հաստատապես արդարացնում է այն, ինչ նրանք արել են 90-ականներին, ինչպես հաստատվել է ֆոտո-վիդեո ապացույցներով և զոհերի ցուցմունքներով, իսկ այսօր արդեն հենց հանցագործների՝ այն, որ, հայերի կարծիքով, մի ժամանակ կատարվել է իրենց դեմ։

Այս դեպքում Աստված ինքն էր մեզ պատվիրել 2023 թվականի սեպտեմբերին ոչնչացնել հայերին Ղարաբաղում, մեծ ու փոքր։ Մենք դա չարեցինք, հակառակ դեպքում քաղաքացիական զոհերի թիվը կհասներ հազարների։ Երբեմն ինձ թվում է, որ որոշ հայեր, հատկապես օտարազգիները, ցավալիորեն վիրավորվում են, որ մենք նման չենք նրանց՝ խաղաղ բնակչության հետ վարվելու հարցում։ Որքան եղել են ու կան «ցեղասպանության, արյան գետերի, նորածինների դիակների, անհետ կորածների» մասին աղաղակներ, մինչդեռ չկա՝ կրկնում եմ, 2023 թվականին խաղաղ բնակիչների նկատմամբ նպատակաուղղված բռնության ոչ մի ապացույց: Մենք նույնիսկ մեր դեմ կռված, բայց զենքերը վայր դրած (երևի խիզախության ավելցուկից՝ հայերի համար դժվար է միաժամանակ և՛ զենք կրել, և՛ խիզախություն) հայ «առյուծներին» թույլ տվեցինք լքել Ղարաբաղը։ Իսկ հիմա պատկերացրեք, թե ինչ էքստազի մեջ կընկնեին հայերը + մարդու իրավունքների պաշտպանները («հայ մարդու, հոմո արմենիկուսի» - ադրբեջանցիների ոտնահարված իրավունքները երբեք իրենց չեն վերաբերվել), եթե հաջողվեր գտնել մի երկու-երեք սպանված խաղաղ հայ։ Ես ընդգծում եմ, որ խոսքը մարտերի ընթացքում տեղի ունեցած մի քանի քաղաքացիական զոհերի մասին չէ։ Թեև 2020-ին մեր քաղաքները նպատակաուղղված գնդակոծած և դա հրապարակավ հպարտորեն հայտարարած հայերը (Արայիկ, ալո, ոնց են կերակրում, արա, ապուր ուտո՞ւմ ես, ծավեց անուս. - ներողություն, ցավդ տանեմ) պետք է փալասի պես լռեն։

Հայերը գիտեն արդյո՞ք, թե ոչ, թե նրանք, իրենց հայրերն ու պապերը ինչ են արել 90-ականներին, և այդ ֆոնին ինչ տեսք ունի այն, ինչ մենք հասել ենք 2020-2023 թվականներին՝ դա նրանց խնդիրն է։ Նրանց համար, ովքեր համառորեն Շուշա քաղաքն անվանում են «շուշի»՝ ինչքան էլ խշխշան (шурши), ինչքան էլ չխշխշան՝ դուք կստանաք սոսափել (шиши): Արդեն ստացել են, ավելի ճիշտ: Ադրբեջանի դրոշը ծածանվում է Խանքենդիի վրա։ Եթե դրանից որևէ մեկը իրեն վատ է զգում, դիմեք հոգեբույժի: Եթե չօգնի , «գլուխներդ պատին տվեք»:

Որոշ հայեր չարամտորեն զուգահեռ են անցկացնում առաջին պատերազմից հետո մեր և այսօր նրանց միջև։ Իբր, դուք պարտվեցիք, բայց հետո հաղթեցիք, կգա նաև մեր հերթը։ Կարող են փորձել, բացառված չէ: Ֆրանսիայից ստացված հուշանվերները կարող են ոգեշնչել հերոսությունների, գումարած քույրական մխիթարությունները: Սակայն թող չմոռանան մի բան. 80-ականների վերջի և 90-ականների սկզբի Ադրբեջանը այլևս չկա և երբեք չի լինի։ Չեն լինի միամիտ, պարզամիտ «ազերիներ», որոնց համար հայերը «գարդաշ» ու «քիրվա» էին, և ովքեր այսքան երկար ժամանակ չկարողացան ուշքի գալ և հասկանալ, թե ինչ եղավ այն հարևանների հետ, ում հետ հաց ու աղ էին կիսում։ Մենք բավականին գոհ ենք ապագայում առանց արյան ապրելու համար: Բայց տես մոռանալն ու ներելը՝ շեփոր է: Մեզ Ամենաբարձրյալի կողմից վիճակված է օձին պահել նիզակի ծայրին, և մեր խաղաղ ուշադրությունը մեր հարևանների ճիգերին անխուսափելի կլինի։ Հիշում եմ 80-ականների սկզբին սկսած հակամարտության ժամանակ Ադրբեջանի անօգնական իշխանությունների կիսամոռացված անզոր հայտարարություններից մեջբերում. «Հետևանքների ողջ պատասխանատվությունն ընկնում է հայկական կողմի վրա»։ Պատասխանատվությունը չի ընկնի։ Կրկնելու փորձի դեպքում այն կդրվի, ավելի ճիշտ, կփլվի հայկական կողմի վրա։

Ցրված սկլերոզը՝ կենտրոնական և ծայրամասային նյարդային համակարգի հիվանդություն է։ Սկլերոզի ցրվածությունը և հայերի ընտրովի մոռացկոտությունը՝ հիվանդություն է, որը մենք ակտիվորեն բուժում ենք։ Մենք հարևաններին արդեն փրկել ենք որոշ հիվանդություններից։ «Գլխուղեղի միացումը» և «Ուղիղ աղիքի արցախը» անցյալում են։ Շնորհավոր ապաքինվելու առթիվ, ընկերնե՜ր։

Իսկ ինչ վերաբերում է ֆանտոմային ցավերին՝ դրանք կանցնեն։ Իսկ եթե ոչ, ապա դիմեք։ Մենք կօգնենք։ Հարևաններ ենք, վերջիվերջո: