Ղարաբաղից ՌԽՔ-ի դուրս գալը դարձել է անխուսափելի Ռուբեն Վարդանյանի խաղաքարտը խաղաց Մոսկվայի դեմ

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում անցկացված՝ «Եվրոպական քաղաքական հանրություն» գագաթնաժողովի շրջանակներում հարցազրույց է տվել հայրենական հեռուստաալիքներին։

Պատասխանելով հարցերից մեկին՝ պետության ղեկավարն ասել է. «Մենք պլանավորում ենք շարունակել ոչ պաշտոնական շփումները Ղարաբաղի հայ բնակչության ներկայացուցիչների հետ։ Պետք է ասեմ, որ նման շփումներ արդեն որոշ ժամանակ անցկացվում են։ Եվ կարծում եմ, որ դրանք կհանգեցնեն նրան, որ հիմնական բնակչությունը, որը դեռևս ապրում է Ռուսաստանի խաղաղապահ քանաքակազմի (ՌԽՔ) պատասխանատվության գոտում, ադրբեջանական հասարակությանն ինտեգրվելուց այլ ճանապարհ պարզապես չկա։ Ովքեր կհամարեն1, որ նրանք պետք է ապրեն որպես Ադրբեջանի քաղաքացի, կարծում եմ, որ չեն փոշմանի։ Իսկ եթե ինչ որ մեկին ինչ-ինչ պատճառներով դա հարմար չէ, ապա նրանք կարող են իրենց համար այլ բնակավայր ընտրել»։

Նախագահ Ի.Ալիևն աշխարհում հայտնի է որպես քաղաքական գործիչ, ով խոսքերը քամուն չի տալիս։ Եթե ասել է, ապա անպայման կանի։ Որպես քաղաքական գործչի, այնպես էլ պարզապես մարդու բնավորության այդ գիծը դարձել է Ադրբեջանի պետության ղեկավարի գրեթե «այցեքարտը», այն «հենապատերից» մեկը, որի վրա հիմնված է համաշխարհային դերակատարների վստահելի վերաբերմունքը ինչպես պաշտոնական Բաքվի կողմից միջազգային պայմանագրերի տակ դրված ստորագրություններին, այնպես էլ բանավոր պարտավորություններին։

Նախագահ Ալիևի շուրթերից հնչեցված «այո»-ն նշանակում է «այո», իսկ «ոչ»-ը նշանակում է «ոչ»: Լրագրողի հարցին նրա պատասխանից հետևում է հատկապես այն, ինչ լսվել է. Ղարաբաղում ապրել ցանկացող հայերի համար, բացի ադրբեջանական հասարակությանը ինտեգրվելուց, այլ ճանապարհ չկա։ Եվ նշանակում է, որ ապագայում նույնպես չի լինի։ Սա նշանակում է, որ նրանք ստիպված են վերականգնել իրենց ադրբեջանական քաղաքացիությունը, կամ էլ Միգրացիոն պետական ծառայության կողմից սահմանված կարգով ձևակերպեն կացության թույլտվություն Ադրբեջանի տարածքում։ Կամ էլ լքեն Ադրբեջանի տարածքը և երջանկություն փնտրեն իրենց սիրած աշխարհի ցանկացած վայրում: Ինչպես ասում են, զոռով բարի չես լինի: Հետևաբար ստիպված ենք ևս մեկ անգամ հիշեցնել. Ադրբեջանը խոսքերը քամուն չի տալիս։ Ադրբեջանի դրոշը Խանքենդիի շենքի վրա, որտեղ այսօր նստած է Արայիկ Հարությունյանն ու իր ողջ թշվառ մոծակատունը՝ ժամանակի հարց է։ Սա անխուսափելի է, և ընթացող գործընթացներն անշրջելի են։ Յուրաքանչյուր ադրբեջանցի դրանում վստահ էր նույնիսկ մեզ համար ամենադժվար տարիներին։ Էլ ինչ ասել այսօրվա մասի՜ն։

Իր մյուս ելույթներում նախագահ Ալիևը բազմիցս ասել է, որ Ադրբեջանը լիովին երաշխավորում է այժմ ժամանակավորվապես ՌԽՔ-ի պատասխանատվության գոտում գտնվող տարածքում օրինական կերպով բնակվող անձանց իրավունքներն ու անվտանգությունը՝ այսինքն, հայկական ծագումով Ադրբեջանի քաղաքացիների և օտարերկրյա քաղաքացիների: Միգրացիոն պետական ծառայության միջոցով սահմանված կարգով կացության թույլտվություն ձևակերպած օտարերկրյա քաղաքացիների։ Ղարաբաղում ապօրինի բնակվող անձինք չեն լինի։ Ոչ մի շու՜նչ։ Անօրինական ներգաղթյալներին կբռնենք նույնիսկ անտառներում։ Դե, եթե արդեն որոշել է բռնել ահաբեկչության ճանապարհը, ապա ... կսպանենք: Այո, այո, ամենուր սպանել: Չես ուզում լինել արտաքսված՝, ձևակերպիր քո կացությունը և հարգիր Ադրբեջանի օրենքները։ Եթե չես ուզում մեռնել շատ մասնավոր վայրում և առավելագույն հոգեկան հանգստության պահին, վայր դիր զենքերդ և դարձիր օրինապահ։ Այս դեպքում քո բոլոր իրավունքները կպահապանվեն։ Իսկ հակառակ դեպքում՝ կկարդան։

Կրկնում ենք. իրավունքների և անվտանգության երաշխիքը՝ Ադրբեջանի տված խոսքն է։ Ոչ մի լրացուցիչ երաշխիքներ՝ լինի դա «միջազգային ուժերի», «դիտորդների», «առաքելությունների», «խաղաղապահների» մասնակցությամբ, երկկողմ, կամ բազմակողմ ձևաչափով գրավոր պարտավորություններ՝ Ադրբեջանը չի ներկայացնի։ Թե ինչ է ինքնիշխանությունը, բոլորին լավ հայտնի է։ Մենք ինքներս ի վիճակի ենք ապահովել Ադրբեջանի Սահմանադրության գործողությունը մեր պետության տարածքում, և ոչ մի տեսակի դիտորդներ, առավել ևս՝ «օգնականներ մեզ պետք չեն»։ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղ պայմանագրում խոսքի համար, այս երկու պետությունների միայն և միայն հարաբերությունների վերաբերյալ, մեր պետության ներքին կյանքի ոլորտին առնչվող հարցերի նույնիսկ չնչին ակնարկ չի լինի։ Այս մասին հինգշաբթի հերթական անգամ ասել է նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ ընդունելով Արևելյան գործընկերության հարցերով Եվրամիության հատուկ բանագնաց Դիրկ Շյուբելի գլխավորած պատվիրակությանը։ Նա հիշեցրել է երկու զուգահեռ գործընթացների մասին, որոնք չեն հատվում՝ դա Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների նորմալացումն է և Ադրբեջանի Ղարաբաղի տարածաշրջանում հայ փոքրամասնության իրավունքներին ու անվտանգությանը վերաբերող հարցերը։ Դրա հետ մեկտեղ նախագահը մատնանշել է պաշտոնական Երևանի հակասական հռետորաբանությունը՝ մի կողմից հայտարարելով Ադրբեջանի ինքնիշխանության ճանաչման մասին, բայց մյուս կողմից պահանջելով խաղաղ պայմանագրի մեջ ներառել Ադրբեջանում հայ փոքրամասնությանը վերաբերող հարցերը։

«Դա չի լինի։ Դա անհնար է: Մենք դրան չենք համաձայնվի»,- ասել է Իլհամ Ալիեւը։ Իսկ եթե ասել է, նշանակում է այդպես էլ կլինի։

Շարունակելով իր միտքը՝ նախագահը այնուհետև նշել է. «Եթե նրանք ուզում են խոսել Ղարաբաղում հայերի իրավունքների և անվտանգության մասին, ապա դա չի ստացվի։ Մենք պատրաստ ենք այս մասին խոսել Ղարաբաղում ապրող հայերի հետ, բայց ոչ Մոսկվայի կողմից ուղարկված Վարդանյանի նմանների հետ, որոնք իրենց գրպանները լցրել են ռուս ժողովրդից գողացված միլիարդներով։ Նա այնտեղ է ուղարկվել Մոսկվայի կողմից և շատ հստակ օրակարգով։ Մենք պատրաստ ենք խոսել այն մարդկանց հետ, ովքեր ապրում են Ղարաբաղում և ցանկանում են այնտեղ ապրել։ Մենք դրան պատրաստ ենք։ Ի դեպ, այդ գործընթացը սկսվել է։ Եթե դրսից որևէ միջամտություն չլինի իմ նշած որոշ երկրներից, և չձեռնարկվեն այդ գործընթացը կասեցնելու փորձեր, ապա կարծում եմ, որ այն կարող է ավելի դինամիկ ընթանալ»։

Ինչպես ասում են՝ բացահայտումը կայացել է, և հիմա իրենց անուններով են կոչվել, ինչպես խամաճիկը, այնպես էլ տիկնիկավարները։ Այն մասին, թե ով է Ռուբեն Վարդանյանը և ով է ուղարկել այս «կազակուհուն», Caliber.Az-ը պատմել է դեռ մինչև նախագահի երեկվա ելույթը։ Եվ ոչ միայն պատմել է, այլև հանրաճանաչ լեզվով ու հայտնի հատուկ գործողություններին հղումով ակնարկել է, թե երբեմն ինչ է պատահում նման կերպարների հետ, երբ նրանք, ինչպես ասում են, «քայլում են և չեն նայում իրենց ոտքերի տակ»։ Սակայն հիմա երկրի ղեկավարն առաջին անգամ խոսեց հասցեական, հասկացնել տալով, որ մենք ամեն ինչ գիտենք, և այս խաղերը մեզ հետ խաղալ անիմաստ է։

Թվում էր, թե, եթե նախագահ Ալիևը տալիս է այն երկրի անունը, որը իր ծաղրածուին «հուշում է» բեմի վրա, ապա արձագանքն էլ պետք է հետևի այնտեղից՝ այսինքն տիկնիկավարներից։ Բայց մենք ի՞նչ ենք տեսնում։ Մոսկվայում բերանը ջուր են հավաքել, կարծես դա նրան ընդհանրապես չէր վերաբերում, և նա ամենևին էլ «սուբյեկտ չէ»։ Փոխարենը որոշել է ձայն տալ «օբյեկտը», որը հանկարծ իրեն պատկերացրեց նախագահ Ալիևի «համարժեք» զրուցակից։ Եվ նույնիսկ ողջունել է, ինչպես ինքն է արտահայտվել իր տելեգրամ ալիքում, «միջազգային միջնորդությամբ (ուշադրությու՜ն) ուղիղ բանակցությունների նոր ձևաչափի ստեղծումը»։ Եվ դրանով հանդերձ, չգիտես ինչու, միջազգային միջնորդների թվի մեջ է խցկել Ֆրանսիային, և նույնիսկ հիշել է վաղուց արդեն իր երգը երգած և թաղված ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին:

Լսիր տղա, դու ո՚վ ես։ Վերջերս մեկը այստեղ ծուղրուղու կանչեց և վերջացրեց ծուղրուղու կանչելը՝ նրան ուղարկեցին ազգային խորհրդանիշներից իրեն ծանոթ աքլորանոցը։ Իսկ դու ո՞վ ես՝ նույն ծուղրուղու անող, թե՞ այս անգամ կչկչան հավ: Դու քեզնից ի՞նչ ես ներկայացնում, հանկարծ ո՞չ «հավասար» ադրբեջանական պետության ղեկավարին։ Հանկարծ ո՞չ «գործընկեր»։ Եվ այդ ի՞նչ «միջազգային միջնորդությամբ նոր ձևաչափի» մասին ես երազում այստեղ։ Այդ որտե՞ղ ես դա լսել: Էլ որքան ավելի պարզ է ասել, որ Ղարաբաղը Ադրբեջանի ներքին գործն է, և արտաքին ուժերի մասնակցությունն այս հարցում բացառված է։

Եվ այդ որտեղի՞ց ես վերցրել, որ նախագահ Ալիևը «հստակ օրակարգի» առնչությամբ պարզաբանումների համար հատկապես քեզ է դիմել, երբ խոսքը վերաբերում է Հայաստանի ղեկավարությանը։ Ադրբեջանի կառավարության և Ղարաբաղի տնտեսական տարածաշրջանի բնակիչների միջև շփումները կլինեն միայն ուղղահայաց ձևաչափով և միայն նրանց հետ, ովքեր «ապրում են Ղարաբաղում և ուզում են այնտեղ ապրել»։ Վերջինս վերաբերում է միայն նրանց, ովքեր պատրաստվում են այստեղ ապրել ադրբեջանական օրենքներով, քանի որ այլ օրենքներով, ինչպես արդեն բացատրել ենք, չի ստացվի ապրել Ղարաբաղում։

Ռուբեն Վարդանյանին, ինչպես հասկանում ենք, Մոսկվան ուղարկել է Ղարաբաղ և Ռուսաստանի քաղաքացիության «ծանր բեռից» ազատել է, ոչ թե նրա համար, որպեսզի փոխարենը ստանա Ադրբեջանի քաղաքացիություն։ Եվ նա հովանավորեց մարդկանց դուրսբերումը Խանքենդիի հրապարակ և վճարեց Գյորուսի և Գարաքիլսեի կողմնակիցների հանրահավաքին մասնակցելու համար, իհարկե, ոչ որպեսզի համոզի նրանց բեմից խոսել ադրբեջանական հասարակությանը վերաինտեգրվելու համար: Այո, և հակամարտության սկսվելուց մեկ օր առաջ էլ նա այստեղ չի ապրել։ Մի խոսքով, նա ղարաբաղցի չի եղել ու չի լինելու։ Ուստի նախագահ Ալիևի զրուցակցի դերի փոխարեն, որը նա փորձել է իր համար բանակցողի աթոռի հետ միասին, նա շատ ավելի մեծ հնարավորություններ ունի հայտնվելու ոչ այնքան հեռավոր վայրերում։ Կամ մի քիչ ավելի խորը, որտեղ սիրում էին իրենց «հաճախորդներին» տեղավորել աշխարհում շատ հայտնի հատուկ ծառայությունները, որոնց մասին մենք խոսել ենք անցյալ նյութերում։

Համենայն դեպս, գրողը տանի այդ չնչին մարդուն: Ուրիշ բան է զարմացնում։ Միթե՞ իշխանության մեջ գտնվող ռուս վերլուծաբանների մոտ ամեն ինչ իսկապես այնքան անտեսված է, որ նրանք լրջորեն հավատում են, որ այս ամբողջ ծաղրածությամբ կհամոզեն նախագահ Ալիևին նստել նույն սեղանի շուրջ այս ծաղրածուների հետ։ Եթե այո, ապա ՌԽՔ-ի ապագան այժմ ավելի մռայլ է թվում, քան երբևէ, իսկ հայ-ադրբեջանական սահմանի անցակետը, որով այս ծաղրածուն հասել է Ղարաբաղ, ավելի իրական է, քան երբևէ: