Ադրբեջանի դրոշը Խանքենդիի վրա. հավատ, լույս և արդարության մարմնավորում Օրխան Ամաշովի մտորումները

2023 թվականի հոկտեմբերի 15-ը՝ հսկայական մասշտաբի իրադարձություններ, որոնք իրենց մեջ ներառում են լույսի և բերկրանքի, հավատի դարաշրջան, իմաստություն և արդարություն։ Caliber.Az-ի վերլուծաբան Օրխան Ամաշովը դիկենսյան ոճով մտորում է այն օրվա նշանակության մասին, երբ նախագահ Ալիևը բարձրացրեց Ադրբեջանի դրոշը Խանքենդիի վրա։

2023 թվականի հոկտեմբերի 15-ը Ադրբեջանի համար, իսկ շատ առումներով նաև ողջ թուրքական աշխարհի համար դարձավ անսահման բավարարվածության, հպարտության և պատմության ճիշտ կողմում գտնվելու խորը զգացողության պահ։ Այդ օրը ողջ աշխարհի ադրբեջանցիները վերապրեցին հավատքի, լույսի, իմաստության և ուրախության դարաշրջան: Շատերին, եթե ոչ բոլորին, թվում էր, որ դրանք լավագույն ժամանակներն են մեր հիշողության մեջ:

Բեկումնային պահը, անշուշտ, դարձավ 2020 թվականի Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմը։ Ադրբեջանական տարածքները օկուպացիայից ազատագրմամբ ավարտված այդ 44-օրյա պայքարը դարձավ՝ «որտեղ կա կամք, այնտեղ կա ուղի» փիլիսոփայության հաստատումը։ Այլ կերպ ասած, երեք տարի առաջ Ադրբեջանը նպատակին հասնելու արդարացված ցանկությամբ գիտակցեց, որ եթե կա առաքելության ճշմարտության մեջ ամուր վստահություն և այն իրագործելու համար բավարար ռեսուրսներ, ապա աշխարհը հետագայում կարող է հաշտվել դրա հետ։Նախագահ Ալիևի հայտնի ելույթը «Շուշա, դու ազա՜տ ես» եղել է այդ ինքնաբավության հստակ արտացոլումը։

Երբ Ադրբեջանի ղեկավարը իր նախագահության ստանձնման 20-րդ տարեդարձին բարձրացրեց ազգային դրոշը Սարսանգի ջրամբարի տարածքում, Խոջավենդում, Խոջալիում, Աղդերեում, Ասկերանում և, վերջապես՝ Խանքենդիում, 2020 թվականի նոյեմբերի 8-ի Շուշայի ելույթի տրամաբանությանը ավելացավ վերջին բնորոշ գիծը։ Չկասկածեք՝ նշանակալից իրադարձությունների այս շղթան կշարունակվի. Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման ամսաթիվը կլինի ևս մեկ վիթխարի մասշտաբի իրադարձություն։

Իհարկե, մենք՝ համենայնդեպս մեզանից շատերը՝ գիտեինք, որ Ղարաբաղի նկատմամբ Ադրբեջանի ինքնիշխանության վերջնական վերականգնումը սարերի ետևում չէ և ընդամենը ժամանակի խնդիր է: Ես նրանցից մեկն էի, ովքեր հավատում էին, որ դա տեղի կունենա ավելի շուտ, քան կարելի էր կանխատեսել։ Եկեք հիշենք, թե ես ինչ եմ ասել դեռ օգոստոսի 8-ին՝ երկու ամիս առաջ։

Իսկ ի՞նչ պետք է նշանակի 2023 թվականի հոկտեմբերի 15-ի ամսաթիվը՝ Հայաստանի համար որպես պետության և Ղարաբաղի հայերի համար։ Կարելի է մտածել, որ դա պետք է նշանակի հակառակը, ինչ նշանակում է Ադրբեջանի համար, այն է. առջևում ավելի վատ ժամանակներ, անվստահության և խավարի դարաշրջանի գալուստ, փոխաբերական նոր սառցե դարաշրջան և դժգոհության ձմեռ: Թույլ տվեք չհամաձայնվել։ Մեծ հաշվով, Հայաստանի և Ղարաբաղի հայերի համար այս ամսաթիվը ի վերջո կնշանակի ազատագրում անտանելի բեռից և անհույս արկածախնդրությունից։ Երբ Ալիևը անցել է խամաճիկ կազմավորման «դրոշի» վրայով, դա չի եղել հայերի նկատմամբ, որպես այդպիսին անհարգալից վերաբերմունք: Այս չճանաչված դրոշը իր մեջ շատ բանում մարմնավորում է այն, ինչ տեղի է ունեցել հայերի հետ վերջին մի քանի տասնամյակների ընթացքում: Այն իր մեջ կրում է ինչ-որ ստոր և ողբերգական բան: Հայերի հանդեպ ունեցած ամենայն հարգանքով հանդերձ՝ այս լաթի կտորը ատելություն է ցայտում ադրբեջանցիների կամ որևէ այլ թուրքականության նկատմամբ՝ իր մեջ մարմնավորելով անհիմն տարածքային պահանջներ և ինքնաոչնչացնող պատրանքներ, որոնք հանգեցրել են մարդկային զոհերի և հումանիտար ողբերգությանը:

Իսկ երբ Ալիևը շրջում էր այն շենքում, որտեղ նախկինում նիստավարում էին անջատողականների առաջնորդները, նա ոչ թե չարախնդում էր, այլ ակնառու կերպով ցույց էր տալիս ինչ-որ վնասակար և ոչ լեգիտիմ բանի վախճան։ Ալիևի այն հիշատակումը, որ խորհրդային տարիներին ադրբեջանցիների և հայերի միջև հարաբերությունները եղել են խաղաղ և բարեկամական, մի տեսակ ասել է այն մասին, որ այն հայերը, ովքեր սեպտեմբերի 20-ից հետո լքել են Ղարաբաղը, կարող են վերադառնալ, ընդունել Ադրբեջանի քաղաքացիությունը և ապրել։

Փաստորեն, ժամանակն է ողջ աշխարհին, թերահավատներին և երկու ժողովուրդների թշնամությունը համառորեն պահապանել ձգտող հայկական սփյուռքին ապացուցել, որ ադրբեջանցիներն ու հայերը կարող են ոչ միայն խաղաղ գոյակցել, այլ նաև աշխատել և համագործակցել ի շահ ողջ տարածաշրջանի բարեկեցության։

Կայուն խաղաղության և հաշտության համար անհրաժեշտ է արդար պատիժ, մեծահոգություն և ներողամտություն: Հոկտեմբերի 15-ի Ալիևի ելույթում այս երեք բաղադրիչները հնարավորինս հիանալի հնչեցին։